ผู้จัดทำ

ผู้จัดทำ : นายสญชัย  อันภักดี รหัสนักศึกษา  ๕๑๓๐๕๐๔๒๒-๑

สาขาวิชาการสอนภาษาไทย  คณะศึกษาศาสตร์  มหาวิทยาลัยขอนแก่น

อ้างอิง

อ้างอิง

ชาติ  กอบจิตติ. (๒๕๒๗).มีดประจำตัว .กรุงเทพฯ : คนวรรณกรรม

อรทัย  เพียยุระ . (ม.ป.ป.) วรรณกรรมวิจารณ์. (ม.ป.ท.)

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี.ชาติ กอบจิตติ. ค้นข้อมูลวันที่ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓, จาก

http://th.wikipedia.org/wiki/%E๐%B๘%๘A%E๐%B๘%B๒%E๐%B๘%๙๕%E๐%B๘%B๔_%E๐%B๘%๘๑%E๐%B๘%AD%E๐%B๘%๙A%E๐%B๘%๘๘%E๐%B๘%B๔%E๐%B๘%๙๕%E๐%B๘%๙๕%E๐%B๘%B๔

สาคร สมเสริฐ. (๒๕๔๘). Neo-Marxian : ชาวมาร์กซิสต์แนวใหม่. ค้นข้อมูลวันที่ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓, จาก

http://www.midnightuniv.org/midnight๒๕๔๕/document๙๕๒๒๓.html

สรุปการวิจารณ์วรรณกรรมด้วยทฤษฎีมาร์กซิสต์

สรุปการวิจารณ์วรรณกรรมด้วยทฤษฎีมาร์กซิสต์

                เรื่องสั้น “มีดประจำตัว”  เป็นเรื่องเชิงสัญลักษณ์  ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าสังคมของเรามีความโหดร้ายทารุณ  และป่าเถื่อนเพียงใด  คนที่มีอำนาจ  อิทธิพล  มีฐานะทางสังคมสูง  แท้จริงแล้วก็กินได้แม้กระทั่งเนื้อมนุษย์ด้วยกัน  เพราะแต่ละคนต่างมีมีดประจำตัวของตนเอง  ยิ่งร่ำรวยมีอำนาจมาก  มีไหวพริบมาก  มีการศึกษามาก  มีดประจำตัวของตนเองก็ยิ่งมีความแหลมคมมากเช่นกัน  จากเนื้อหาโดยรวมที่สะท้อนภาพการกระทำและความคิดของบุคคลระดับสูง (พวกนายทุน)  ที่คอยแต่จะสูบเลือดเฉือนเนื้อเอารัดเอาเปรียบผู้อื่น ที่พวกเขาเรียกว่า  คนชั้นต่ำ (ชนชั้นกรรมาชีพ) อย่างไร้ความปราณี

                เรื่องสั้นนี้มีความยาวเพียง  ๑๘ หน้ากระดาษ (หนังสือขนาดครึ่งกระดาษ A๔) แต่ในตัวอักษรที่ร้อยเรียงเพียงสั้นๆ นั้น  สามารถสะท้อนให้เห็นทั้งสภาพสังคม  แนวคิดของกระฎุมพีรวมทั้งแสดงให้เห็นตัวตน  มุมมอง  ความคิดของผู้แต่งได้มากทีเดียว  การแต่งเรื่องสั้นมีความยากและพิเศษตรงที่  ผู้แต่งต้องถ่ายทอดความคิด  อารมณ์  ที่ต้องการสื่อให้มากที่สุดผ่านตัวละครเพียงไม่กี่ตัว  และจะต้องดึงดูดความสนใจ  รวมทั้งเสนอแนวคิดให้ผู้อื่นได้รับและคิดต่อยอดไป  ดังนั้นการรู้จักผู้แต่งก็จะทำให้เราสามารถเข้าใจ  และมองภาพที่สะท้อนผ่านวรรณกรรมที่ผู้เขียนต้องการสื่อได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะมุมมองและแนวคิดของผู้แต่งนั่นเอง

                ชาติ  กอบจิตติผู้แต่งวรรณกรรมเรื่องมีดประจำตัว  เป็นนักเขียนผู้มีผลงานทั้งนวนิยายและเรื่องสั้นแม้จะมีจำนวนไม่มากนักเมื่อเทียบกับนักเขียนคนอื่น  แต่ผลงานของเขาเปี่ยมด้วยคุณภาพทั้งด้านแนวความคิดอันแสดงสำนึกเชิงสังคมและด้านวรรณศิลป์อันแสดงนวัตกรรมของการสร้างสรรค์  งานของเขาสะท้อนสังคมไทยอยู่ไม่น้อย  ชาติ  กอบจิตติจึงเป็นแบบอย่างทั้งแนวคิด  แนวเขียน  แก่นักเขียน  นักอ่านร่วมสมัย  และเป็นเสียงแห่งมโนสำนึกของยุคสมัยที่ปลุกผู้อ่านให้พิจารณาความเป็นจริงของโลกและชีวิตอย่างไม่ย่อท้อ  และงานเขียนเรื่องมีดประจำตัวก็เป็นงานเขียนที่สะท้อนความเป็นจริงของโลกและชีวิตสังคมปัจจุบันได้อย่างชัดเจน

                จากเรื่องสั้น “มีดประจำตัว”  เมื่อพิจารณาเนื้อหาโดยใช้ทฤษฎีมาร์กซิสต์จะเห็นได้ว่าเป็นเรื่องที่สะท้อนภาพสังคมของคนชนชั้นกลาง (กลุ่มทุนนิยมหรือพวกนายทุน)  ที่มีความคิด  ค่านิยมที่คิดว่าตนเองคือคนชั้นสูง  มีเงิน  มีอำนาจ อยู่เหนือผู้อื่นในทุกๆ เรื่อง  แบ่งแยกชนชั้นจากคนชั้นต่ำ (พวกกรรมกร) โดยสิ้นเชิง  ดังที่ปรากฏในเนื้อเรื่อง  เช่น “คืนนี้จะเป็นการเริ่มต้นครั้งสำคัญของเขา  มันจะบ่งชี้ว่าลูกชายของผมจะเป็นคนในระดับผมได้หรือไม่  หรือว่าเขาจะล้มเหลวกลายเป็นพวกมนุษย์ชั้นต่ำ” (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๒)  และอีกตัวอย่างหนึ่ง ในตอนที่แขกในงานเลี้ยงกำลังเตรียมตัวกินเนื้อมนุษย์  เช่น  “ทุกคนต่างสรวลกับการผูกผ้ากันเปื้อนอยู่ในความสลัวราวกับกุ๊กภัตตาคารกำลังเตรียมตัวก่อนจะสับหมู  หรือสับเนื้อ  แต่เกรงว่าเลือดของสัตว์บนเขียงจะกระเซ็นมาเปื้อนเสื้อผ้าอันสะอาดสะอ้านของเขา” (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๙ – ๑๙๐)  ผู้เล่า (ตัวละครที่เป็นพ่อ)  ใช้คำว่า
“สัตว์”  แทนมนุษย์  นั่นแสดงให้เห็นถึงการดูถูกและมองมนุษย์ทั่วไปเป็นคนที่ไร้ค่าไม่ต่างกับสัตว์ตัวหนึ่งนั่นเอง

                อีกตัวอย่างหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงความเห็นแก่ตัว  โหดร้ายทารุณ  ไร้ความปราณีของชนชั้นนายทุนคือ  “สงสารมันไม่ได้หรอก  ไอ้พวกมนุษย์ชั้นต่ำพวกนี้  มันเกิดมาเพื่อให้คนอย่างพวกเรากิน  ถ้าเราสงสารมันเราก็ไม่มีความสุข...” ภรรยาพูดเสริมให้ลูกฟัง (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๙๐ – ๑๙๑) 

                นอกจากความรู้สึกสำนึกคิดของคนชั้นกลาง (นายทุน) ที่สะท้อนผ่านการกระทำและคำพูดของตัวละครแล้ว “มีดประจำตัว”  ยังสะท้อนให้เห็นภาพของชนชั้นกรรมาชีพ  ที่แตกต่างจากชนชั้นนายทุนอย่างชัดเจนราวฟ้ากับเหว  ดังที่ปรากฏในเนื้อเรื่อง  เช่น “ผมชูแก้วขึ้นโดยไม่ได้หันไปมองคนรับใช้ประจำโต๊ะ  ผมรู้ว่าเขาต้องพร้อมจะรับคำสั่งอยู่ตลอดเวลา  เขาเป็นไอ้คนประเภทไม่มีสิทธิ์  มีมีดประจำตัว  เขารู้ตัวว่าจะต้องไม่ทำอะไรให้คนอย่างผมโกรธ” (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๔)  และอีกตัวอย่างหนึ่งคือ “ถ้าแกจะผ่าเหล่าผ่ากอก็ตามใจแก  คิดให้ดีก็แล้วกัน  เพราะนั่นหมายถึงวิถีชีวิตแกจะต้องเปลี่ยนไปเป็นไอ้พวกมนุษย์ชั้นต่ำ  อีกหน่อยถ้าแกมีเมียมีลูก  อดอยากเข้าก็ต้องเอาลูกไปขายเป็นสินค้าข้างถนน  ให้คนมีมีดประจำตัวซื้อไปแร่เนื้อเถือหนัง  ดูดเลือด  ดูดสมองมากิน...” (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๗)

                ตัวอย่างที่ยกมาแสดงให้เห็นถึงสถานะที่ต่ำต้อย  ด้อยค่า  ของคนชนชั้นกรรมาชีพหรือคนชั้นต่ำ  ที่ต้องคอยรับใช้และบริการให้ความสะดวกสบายแก่พวกเจ้านายและเป็นผู้ถูกกระทำเมื่อพวกเจ้านายต้องการ  อย่างไม่มีสิทธิ์เรียกร้องอะไรได้เลย

                ผู้แต่งเลือกใช้คำว่า “มีดประจำตัว”  เป็นสัญลักษณ์แทนสิ่งหนึ่ง  “มีดประจำตัว”  คือสิ่งที่มีเฉพาะตัวไม่ตกทอดหรือใช้แทนกันไม่ได้  มอบให้กันไม่ได้  ไม่ใช่เพราะความรู้  และฐานะทางสังคมเท่านั้นที่จะทำให้  “ลูก” (ตัวเอก)  ผ่านการทดสอบให้ใช้ “มีดประจำตัว”  ได้ดังนั้น  “มีดประจำตัว”  จึงน่าจะหมายถึงความโหดร้ายใจดำของคน  หรือ “ความไร้มนุษยธรรม”  นั่นเอง  สังเกตว่าไม่ใช่ทุกคนที่จะกินคนได้ในสังคมนี้  ไม่ใช่เพราะพื้นฐานครอบครัว  การศึกษา  ฐานะทางสังคมหรือฐานะทางเศรษฐกิจ  เพราะถ้ามีดประจำตัวเป็นแค่ที่กล่าวมานั้น  ตัวเอกในเรื่องก็คงไม่มีปัญหาเรื่อง “มีดประจำตัว”  เพราะพ่อเพิ่งโอนหุ้นในบริษัทให้ถือครองเป็นผู้บริหารมีอำนาจแล้ว (ดังนั้น “อำนาจ” ก็คงไม่ใช่สัญลักษณ์ของมีดประจำตัว)  แต่ลูกชายต้องถูกทดสอบคุณสมบัติก่อนคือ  ใช้มีดประจำตัวได้หรือไม่  สามารถที่จะใช้ฐานะทางเศรษฐกิจเช่นว่านั้น 
“เอาเปรียบ”  ผู้ด้อยกว่าในสังคมได้หรือไม่  โดยปราศจากความสงสาร  หิริโอตัปปะและอื่นๆ

                จะเห็นว่าบางตอนในเรื่องก็เล่าเรื่องของคนที่ขายลูก  ขายเพื่อน  ขายพ่อแม่  เพื่อให้ได้สิทธิ์มีมีดประจำตัว  ยิ่งตอกย้ำความโลภในจิตใจของมนุษย์  ภาพสังคมที่ให้ความสำคัญกับวัตถุมากกว่าจิตใจ  ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดปรัชญาของ  Marx  ที่เชื่อว่าวัตถุ (Material) เท่านั้น ที่เป็นสิ่งแท้จริง  ความคิดและการทำงานของจิตใจเป็นเพียงการสะท้อนออกของวัตถุและสภาพสังคมที่ถูกกำหนดโดยวัตถุ  ปรัชญานี้ถูกขนานนามว่าวัตถุนิยมวิภาษวิธี (Dialectical materialism) 

                เหตุผลที่มนุษย์ทุกคนต้องพยายามดิ้นรนขวนขวาย  หาทางถีบตนเองขึ้นสู่สังคมชั้นสูงเป็นนายทุนหรือเจ้านาย  ก็เนื่องมาจากความรู้สึกแปลกแยกที่เกิดขึ้นในจิตใจ  เกิดจากความรู้สึกถูกกดขี่ข่มเหง  เอารัดเอาเปรียบสารพัด  ซึ่ง Marx ได้กล่าวไว้ว่า ความรู้สึกเหล่านี้จะก่อให้เกิดการโค่นล้มอำนาจของชนชั้นปกครองในที่สุด

                ในเรื่อง “มีดประจำตัว”  ไม่ได้เสนอภาพการลุกฮือขึ้นต่อต้านหรือการเรียกร้องอะไรของชนชั้นล่าง  เพียงแต่ทำหน้าที่เป็นโรงภาพยนตร์ฉายภาพการกดขี่ข่มเหงชีวิตและจิตใจของพวกนายทุนที่กระทำต่อชนชั้นล่างเท่านั้น  นอกจากนี้ยังแสดงให้เห็นความขัดแย้งภายในจิตใจของลูก (ตัวเอก)  ว่าไม่ปรารถนาที่จะทำร้ายผู้อื่นแต่อีกใจหนึ่งก็ต้องทำเพื่อการเอาตัวรอดและหลีกเลี่ยงคำพูดที่ด่าทอประชดประชันเสียดสีจากผู้เป็นพ่อ ลุกจำเป็นต้องซึมซับความโหดร้ายของคนรอบข้าง นายทุนเอาเด็กก็เปรียบเสมือนผ้าบริสุทธิ์ ที่มีจิตใจ มีเมตตาอารีอยู่ เหมือนกับคนที่เห็นชนชั้นล่างที่โดนนายทุนเอาเปรียบแล้วสงสาร คิดโทษพวกนายทุนสารพัด แต่เมื่อเด็กอยู่ในสังคมนั้นและได้ลิ้มลองเนื้อมนุษย์แล้ว ตัวเด็กเปลี่ยนจากคนจิตใจอารีมาเป็นเหมือนพ่อและแม่ของเขาที่หิวกระหายเลือดเนื้อมนุษย์เหมือนกัน เช่นเดียวกับคนได้เข้าสู่สังคมแบบนั้นแล้วได้รับรู้รสชาติผลประโยชน์ต่างๆที่ได้มาแล้วเกิดกิเลส ความโลภเข้าครอบงำจิตใจอย่างยากที่จะสลัดมันออกไปจากความรู้สึกนึกคิดได้ ราวกับผ้าขาวที่เปื้อนหมึกดำแล้วไม่มีทางที่จะซักให้ขาวสะอาดดังเดิมได้

                สำหรับภาษาที่ผู้แต่งได้บรรจงร้อยเรียงขึ้นนั้น ทุกตัวอักษรเต็มไปด้วยพลังที่สามารถสะกดคนอ่านให้ตกอยู่ในอารมณ์หวาดเสียว ขยะแขยง และการจินตนาการถึงสีหน้าท่าทางของตัวละคร และบรรยากาศในงานเลี้ยงที่คลุ้งไปด้วยกลิ่นคาวเลือด หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นวรรณกรรมที่ทำให้ผู้อ่านตกอยู่ในภาพ “มายาอันสมบูรณ์” ได้อย่างไม่มีข้อกังขาได้เลย

                จากเนื้อหาของวรรณกรรมเรื่องนี้มีความดีเด่นในการสะท้อนภาพสังคมในปัจจุบันที่มีความสัมพันธ์กับวัตถุนิยม  ค่านิยมทางเศรษฐกิจอันก่อให้เกิดการแบ่งแยกทางชนชั้นขึ้น  เรื่องมีดประจำตัวก็เหมือนกับการกดขี่และการเอารัดเอาเปรียบโดยชนชั้นสูงในสังคมไทยในปัจจุบัน  หากท่านเคยไปดูที่โรงงานต่างๆ หรือดูงานก่อสร้างท่านจะเห็นว่าคนงานพวกนี้ทำงานหามรุ่งหามค่ำ  มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ลำบากยากจนข้นแค้นและสภาพการทำงานที่เป็นอันตรายต่อชีวิตคนงานและกัดกร่อนชีวิตคนเหล่านั้นไปช้าๆ โดยที่คนเหล่านั้นได้รับค่าตอบแทนเพียงน้อยนิด  นอกจากนี้การใช้สัญลักษณ์ก็นับว่าเป็นจุดเด่นอีกประการหนึ่งของวรรณกรรมเรื่องนี้นั่นคือ “มีดประจำตัว”  ซึ่งเป็นการใช้สัญลักษณ์ที่ลงตัว  เหมาะสมกับบรรยากาศงานเลี้ยงและเนื้อหาของเรื่อง  ทางกลุ่มคิดว่าวรรณกรรมเรื่องนี้ควรค่าแก่การได้รับการยกย่องและคงเป็นวรรณกรรมที่สามารถจุดประกายให้ผู้อ่านหลายคนฉุกคิดได้ว่า  “ถึงเวลาแล้วที่สังคมไทยจะต้องได้รับการเปลี่ยนแปลงสู่ความเท่าเทียมกันในสังคม”

วิจารณ์วรรณกรรมเรื่อง “มีดประจำตัว” ตามทฤษฎีมาร์กซิสต์

วิจารณ์วรรณกรรมเรื่อง  “มีดประจำตัว”  ตามทฤษฎีมาร์กซิสต์

๑. ทฤษฎีวัตถุนิยมประวัติศาสตร์  (Historical Materialism)

                เรื่อง  “มีดประจำตัว”  นอกจากจะมีปัญหาทางด้านการแบ่งแยกชนชั้นทางสังคมอย่างเห็นได้ชัดแล้ว  ทางด้านการผลิตที่ชนชั้นกลางเป็นผู้อยู่เหนือกว่า  มีอำนาจมากกว่าในการซื้อขายในระบบทุนนิยม  นอกเหนือจากปัจจัย ๔  แล้วสิ่งที่มนุษย์ในยุคนี้ต้องการมาก  โดยเฉพาะพวกชนชั้นกลางที่ต้องการความมั่งคั่ง  เงินทองและอำนาจเหนือกว่าผู้อื่น  เพื่อเป็นพื้นฐานสำคัญในการผลิตของพวกเขา  ถือว่าเป็นการเห็นวัตถุยิ่งใหญ่กว่าสิ่งใด  ในเนื้อเรื่องกล่าวถึงความหิวกระหายของชนชั้นกลางที่ต้องการมีอำนาจและเงินทอง  โดยเป็นการแข่งขันกันทางสังคม  ใครมีมีดประจำตัวหรืออาวุธที่เรียกว่าอำนาจมากที่สุด  ก็ถือว่าเป็นผู้ยิ่งใหญ่ในวงการสังคมชั้นสูง 

                นอกจากมีดประตัวของพวกชนชั้นกลางทั้งหลาย  ผ้ากันเปื้อนหรือเกราะป้องกันความเสื่อมของอำนาจก็เป็นสิ่งที่ช่วยให้พวกเขาอยู่เหนือความถูกต้อง  ความยุติธรรมของสังคม  วัตถุทั้งสองสิ่งนี้ทำให้วกเขาสามารถกดขี่ข่มหงพวกชนชั้นล่างได้อย่างดี  ซึ่งเปรียบเสมือนเงินทอง  อำนาจ  และจิตใจอันชั่วร้ายที่คิดจะเอารัดเอาเปรียบอยู่ตลอดเวลา 

                นอกจากพวกชนชั้นกลางรุ่นใหญ่แล้ว  ในเรื่องนี้ยังกล่าวถึงพ่อแม่ที่พยายามสอนลูกให้รู้จักความสุขในการเอารัดเอาเปรียบผู้อื่น  สอนให้ลูกเห็นคุณค่าของวัตถุที่เกิดขึ้นตามความเจริญของยุคสมัยมากกว่าจิตใจมนุษย์ด้วยกัน  เป็นการสะท้อนสังคมที่ชนชั้นล่างมักถูกชนชั้นกลางเอารัดเอาเปรียบและกดขี่ข่มเหง  บางครั้งชนชั้นล่างหลายคนไม่มีทางต่อสู้นอกจากความตายที่จะหลุดพ้น

                ดังนั้นเรื่องนี้เหมือนเป็นการสะท้อนให้ผู้อ่านเห็นความเสียเปรียบของชนชั้นล่าง  และการพยายามดันตัวเองให้สูงขึ้นของชนชั้นกลาง  อีกทั้งความได้เปรียบทางด้านการผลิตและการลงของพวกชนชั้นกลางที่มีทั้งอำนาจและเงินทอง

๒. พัฒนาการของสังคม 

                พัฒนาการของสังคมที่มีในเรื่องนี้   เป็นการเจริญเติบโตของอำนาจของชนชั้นกลาง  ที่เกิดขั้นพร้อมกับเศรษฐกิจทุนนิยม  โดยเฉพาะในยุคนี้ที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกมากมาย  ทั้งเทคโนโลยีและการค้าระหว่างประเทศ  การเป็นประเทศเปิดทำให้พวกชนชั้นกลางยิ่งมีโอกาสมากขึ้นในการขยายผลผลิตและอำนาจของตนเอง       

๓) สังคมในฐานะเป็นผลผลิตทางประวัติศาสตร์

                รูปแบบของสังคมเป็นผลผลิตของกระบวนการทางประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมของมนุษย์  ไม่ใช่เป็นไปตามธรรมชาติ  ในเรื่องนี้สะท้อนให้เห็นถึงการดำเนินชีวิตปกติของชนชั้นกลาง  ซึ่งเป็นผู้มีอำนาจในประวัติศาสตร์  คือ การต่อสู้ระหว่างกลุ่มต่างๆ โดยเฉพาะชนชั้นทางสังคม  ในที่นี้เป็นการต่อสู้แข่งขันกันทางสังคมและการผลิต  (เศรษฐกิจ)  มีความสัมพันธ์ทางอำนาจซึ่งเป็นผลผลิตจากการแข่งขัน “มีดประจำตัว”  เป็นอาวุธที่ใช้ในการแข่งขัน  “ผ้ากันเปื้อน” เป็นเสมือนสิ่งป้องกันไม่ให้ผู้อื่นรับรู้หรือเห็นร่อยรอยการกระทำที่ไม่ดีของตน ช่วยปกปิดความชั่วของตนไว้

                มีดประจำตัวเป็นอำนาจที่ประกอบไปด้วยความไร้มนุษยธรรม ในการเอารัดเอาเปรียบชนชั้นล่าง  ที่ใครๆต่างโหยหาและต้องการ  จากตัวอย่างข้อความในเรื่องที่ว่า “รักษามีดประจำตัวเอาไว้ให้ดีมันเป็นสิทธิ์ที่เจ้าจะได้กินเนื้อคนด้วยกัน”  (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๙๘)  เป็นคำพูดของพ่อที่กล่าวกับลูกชาย ซึ่งได้รับมีดประจำตัวหลังจากที่ได้รับโอนบริษัทจากพ่อ ๒ บริษัท

                         

๔) ความสำคัญของพื้นฐานทางเศรษฐกิจ (Economic Base)

ความคิดที่ว่าสถาบันทางเศรษฐกิจ  มีความสำคัญเป็นอันดับแรกในสังคม  เจ้าของปัจจัยการผลิตเป็นผู้ได้ประโยชน์สูงสุด  ส่วนชนชั้นแรงงานถูกขูดรีด  เอารัดเอาเปรียบนั้นเป็นรากฐานสำคัญของระบบทุนนิยม

                บรรดาเหยื่อที่ถูกนำมาเป็นอาหารนั้นล้วนแล้วแต่เป็นชนชั้นล่าง ไร้อำนาจในการต่อรอง  ตัวอย่างคนรับใช้ในเรื่องนี้ ต้องก้มหน้าก้มตาทำหน้าที่อย่างเอ่ยปากประท้วงไม่ได้  เพราะงานที่ทำเป็นการ อำนวยความสะดวกให้กับนายจ้าง  และคอยบริการในสิ่งที่นายจ้างออกคำสั่ง  ให้คุ้มกับค่าตอบแทนที่ได้รับ แม้จะโดนกดขี่อย่างไรก็ตาม

ตัวอย่าง

ผมเรียกคนรับใช้ประจำโต๊ะกลับมาปลดผ้ากันเปื้อน ซึ่งเปรอะเลือดออกจากตัว

เขาลนลานมาพินอบยิ่งกว่าเดิม ภาพที่เห็นคงทำให้เขาตกใจ และคงสอนให้เขา

เชื่อฟังผมเป็นอย่างดีทีเดียว ถ้าเขาไม่อยากเป็นอย่างร่างที่ถูกรุม

                                                                                (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๙๕)

                       

๕. การแบ่งแยกชนชั้น (Class Division)

ในสังคมสมัยใหม่ประกอบด้วยสองชนชั้น โดยชนชั้นที่เป็นเจ้าชองปัจจัยการผลิต มีเงิน มีทุน มีกฎหมายอยู่ในมือของตนจะแสดงอำนาจที่อยู่เหนือชนชั้นกรรมกรไร้สมบัติ การแบ่งแยกชนชั้นแบบนี้เป็นเพราะพื้นฐานทางทรัพยากรอำนาจและผลประโยชน์ที่ต่างกัน

 เนื้อเรื่องมีดประจำตัวแสดงให้เห็นกลุ่มคนที่มีอำนาจ  ซึ่งเป็นเพียงกลุ่มหนึ่งในสังคม แต่มีอำนาจ  มีชื่อเสียง เกียรติยศ  มีการศึกษา และมีสิทธิ์ที่จะมี “มีดประจำตัว” ส่วนคนชั้นล่างที่มีอยู่มากมายมหาศาลนั้นยังประสบกับความจน  เป็นฝ่ายถูกกระทำเสมอเพราะไม่มีสิทธิ์มีเสียงพอที่จะแสดงความคิดเห็นได้ทั้งยังถูกมองว่าเป็นคนชั้นต่ำ  ชี้ให้เห็นความไม่เท่าเทียมกันของสังคม การแบ่งแยกชนชั้นของคนในสังคม  ดังตัวอย่าง

เขาได้รับอนุญาตให้มีสิทธิ์มีมีดประจำตัวได้ซึ่งน้อยคนนักที่จะได้รับโอกาสเช่นนี้

ถ้าเทียบกับพลเมืองที่มีทั้งหมดในเมืองของเรา เราเป็นเพียงกลุ่มคนหยิบมือเดียว

ที่มีสิทธิ์มีมีดประจำตัว ที่เหลือนอกนั้นเป็นมนุษย์ชั้นต่ำ

(ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๓)

๖. ความแปลกแยก(Alienation) ภายใต้ทุนนิยม

                ความแปลกแยก เป็นภาวะที่คนรู้สึกว่า ศักดิ์ศรีหรือค่าความเป็นมนุษย์ของตนเองนั้นถูกลดทอนลงไป

เนื้อหาของ มีดประจำตัวแสดงให้เห็นการเอารัดเอาเปรียบ การกินเลือดกินเนื้อของประชาชนที่ไม่มีสิทธิ์มีเสียงในการต่อสู้  

                                ร่างของชายคนหนึ่งนอนอยู่บนเตียงโลหะกำลังถูกเข็นเข้ามา ร่างกายของเขาไม่มีอะไร

ปกปิดนอกจากปลอกเหล็กที่ที่ยึดไว้ตรงกลางลำตัว  แขน ขา ส่วนหัวถูกคลุมด้วยกล่องโลหะสี่เหลี่ยม

มาถึงคอยึดติดกับเตียง  ไม่มีใครเห็นหน้าเขา  ไม่มีใครรู้ว่าเขาเป็นใคร เตียงแรกผ่านไป

 เตียงสองผ่านไป ทุกสิ่งคล้ายกับเตียงแรก...

                                                                                                (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๙๑ )

ร่างนั้นสะบัดดิ้นเร่าๆ แต่ก็ไม่สามารถหลุดพ้นจากพันธนาการของปลอกเหล็ก

                                                                                                (ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๙๒ )

ภาพของคนหลายคนเป็นเพียงคนเล็กน้อยที่ไม่มีใครรู้จัก ไม่มีสิทธิ์มีเสียง   ไม่มีกระทั่งสิทธิ์

อุทธรณ์ขอชีวิต ต้องกลายเป็นกลายอาหารอันโอชะของคนชั้นสูง เหยื่อหลายคนถูกพันธนาการ ต้องอยู่ภายใต้ข้อจำกัดจนไม่สามารถจะดิ้นให้หลุดได้  นี่เป็นสิ่งที่ชี้ให้เห็นว่าชนชั้นที่ไร้ซึ่งอำนาจ  ไร้ปากเสียง ย่อมตกเป็นเหยื่อของคนที่มีอำนาจ 

เรื่องสั้นเรื่องนี้สะท้อนความแตกต่างระหว่างชนชั้น เป็นการทำให้ผู้อ่านตระหนักว่า ในสังคมของ

เรายังมีช่องว่างที่ทำให้ผู้มีอิทธิพลฉวยโอกาสจากคนที่ไร้ปากเสียงอยู่มาก  เรื่องนี้ไม่ได้แสดงให้เห็นการลุกฮือขึ้นปฏิบัติของชนชั้นล่างหรือชั้นกรรมาชีพ  แต่เป็นกระจกที่สะท้อนภาพของความแตกต่างระหว่างชนชั้น  และสร้างสำนึกให้ผู้อ่าน

๗. การวิเคราะห์อุดมการณ์

มาร์กซ มองว่าค่านิยมและปทัสถานมีลักษณะเป็นอุดมการณ์ ในแลงที่สะท้อนถึงผลประโยชน์ของชนชั้นสูง  ความเชื่อ  ศีลธรรม กฎหมาย ต่างๆ  ถูกนำมารองรับความถูกต้องให้กับอำนาจของชนชั้นเหมือนกับ การใช้ “ผ้ากันเปื้อน” มาเป็นโล่กำบัง เพื่อไม่ให้ความผิดแปดเปื้อนตนเอง  ทั้งที่สิ่งที่กินดื่มเข้าไปนั้น เป็นเลือดเนื้อของคนเป็นๆ เป็นชีวิตของคนที่ไร้ทางต่อสู้  

ภรรยาของผมจัดแจงผูกผ้ากันเปื้อนให้ลูกชาย ซึ่งเธอเป็นคนเลือกซื้อมาสำหรับ

วันนี้โดยเฉพาะ    เธออวดผมตอนเย็น มันเป็น “ผ้ากันเปื้อน” ตัดเย็บด้วยฝีมือประณีต 

สีเทาทึม ดูสง่าตามแบบฉบับของลูกผู้ชาย

(ชาติ  กอบจิตติ. ๒๕๒๗ : ๑๘๘ )